Data uit de auto, de deurbel, de vaatwasser: die zijn van de consument, vindt de Europese Commissie

Steeds meer spullen genereren gegevens, zoals slimme koelkasten en auto’s. De Europese Commissie wil dat burgers die gegevens zelf krijgen.

Consumenten raken steeds verder verstrikt in het gegevensweb dat bedrijven om hen heen spinnen. Zo moeten autobezitters bij een knipperend lampje op hun dashboard vaak terug naar de dealer om erachter te komen wat er loos is. Ze kunnen vaak niet naar de garage om de hoek, want die kan de gegevens niet uitlezen. Dat kan alleen de erkende dealer, tegen erkende dealerprijzen.

Een nieuwe wet uit Brussel moet het mogelijk maken dat de autobezitter zelf mag weten wie zijn dashboardlampje verklaart. De data zijn van hem, niet van de fabriek. “Vroeger was het zo dat een consument een apparaat kocht en daar daarna de eigenaar van was”, zei een hoge ambtenaar die zich heeft bezig gehouden met het maken van de wet. “Nu is het een nogal schimmig terrein – van wie zijn die gegevens? Dat willen we doorbreken.” De nieuwe wet, de Data Act, moet het mogelijk maken dat de consument zeggenschap krijgt over de gegevens van zijn apparaten – zijn auto, maar ook de vaatwasser, de deurbel en de luidspreker.

De zeggenschap hoort bij de consumenten, vindt de Commissie

“De hoeveelheid data wordt de komende jaren nog zeker vier keer, voorspelde eurocommissaris Thierry Breton. Voordat het zover is, wil hij regelen wie zeggenschap heeft over al die gegevens. Dat zijn, wat de Commissie betreft, vooral de consumenten, maar soms ook overheden. Ook die raken steeds afhankelijker van commerciële partijen als om gegevens gaat. Gemeenten moeten Airbnb smeken om klantgegevens zodat ze toeristenbelasting kunnen heffen en de Europese Unie moest aan het begin van de coronapandemie bij telefoonmaatschappijen ontdekken hoe het reisgedrag van de Europese burger eruit had gezien.

Al die bedrijven vragen geld voor hun gegevens, ook als er een noodsituatie is, zoals een pandemie. Dat moet veranderen. Als de nood aan de man is, moeten overheden tegen kostprijs de noodzakelijke data kunnen opvragen. Die moeten dan ook eenvoudig uit te lezen zijn.

Meer greep op het online wilde westen

De Data Act maakt onderdeel uit van een serie Brusselse wetten die bedoeld zijn om meer greep te krijgen op het wilde westen dat de online wereld is geworden. Een andere wet regelt de privacy van gebruikers, er is een wet die de macht van online diensten moet beteugelen en een wet die de digitale markt in toom moet houden.

De Data Act is ook bedoeld voor situaties waarin grote bedrijven het midden- en kleinbedrijf enorme pakketten software opdringen als zij daar maar één klein onderdeeltje van nodig hebben. “We moeten weg van de situatie waar een grote partij zegt: take it or leave it”, stelt de Commissie. “We willen consumenten en bedrijven meer controle geven over wat er met hun data mag worden gedaan en duidelijk maken wie om welke redenen welke data mag inzien”, verduidelijkte eurocommissaris Margrethe Vestager.

Gemeenten zeggen de nieuwe wetgeving te verwelkomen. Die maakt het hun makkelijker een bedrijf als Mastercard te vragen om gegevens over het uitgavenpatroon van burgers aan de gemeente te geven. Dat laatste gebeurde al buiten de EU, in Londen. De stad had tijdens het hoogtepunt van de coronacrisis geen andere manier om aan actuele gegevens te komen over waar mensen woonden die het minste geld te besteden hadden.

De wet moet nog langs het Europees Parlement en de lidstaten. Nederland maakte zijn standpunt al bekend: de wet kan een goede stap zijn, maar het moet vanzelfsprekend zijn dat de privacy van burgers wordt gegarandeerd.

Bron: Trouw / Romana Abels